Faute

Bébé est vicieuse. Il aime les femmes.

Cocteau, na wieść o romansie Radigueta z modelką.

Był czwartek, 10 października 1963. Świat obiegła wiadomość o śmierci Édith Piaf. Dzień później, w piątek, 11 października, na atak serca zmarł przyjaciel artystki, pisarz, reżyser, filozof i malarz, Jean Cocteau. Próbowano połączyć jego śmierć z odejściem przyjaciółki, lecz wieloletni partner i muza Cocteau, Jean Marais, stanowczo temu zaprzeczył. Pogrzeb Piaf, 38-letniej legendy francuskiej piosenki przyciągnął 40-tysięczny tłum paryżan. Złożenie do grobu trumny 74-letniego Cocteau w miasteczku Milly-la-Forêt, w sąsiedztwie kaplicy Saint Blaise des Simples, której wnętrze sam dekorował, było znacznie bardziej kameralnym wydarzeniem. Nie zmienia to faktu, iż żegnano giganta, jak mało kto w dwudziestym wieku obecnego podczas doniosłych dla sztuki momentów.

Francja początku 20 stulecia dyktowała trendy, przez Paryż przetaczali się najwięksi twórcy z całej Europy, a rodzimi poeci, malarze i kompozytorzy nadawali ton współczesnym prądom. To idealne środowisko naturalne młodego i wszechstronnego artysty, takiego jak Jean Cocteau. Modigliani malował jego portret, Proust, Apollinaire i Strawiński należeli do jego kręgu towarzyskiego. Dla Baletów Rosyjskich Diagiliewa JC napisał scenariusz kubistycznej Parady z muzyką Eryka Satie i scenografią Pabla Picassa, dla Strawińskiego napisał Króla Edypa (1926). Patronował, razem z Satie, uformowaniu się słynnej Grupy Sześciu – trzyletniemu zaledwie (1918-1921), lecz jakże brzemiennemu w skutkach kierunkowi odrzucającemu nieznośny patos w muzyce. I podczas gdy trzej giganci tej formacji, Milhaud, Honegger oraz Poulenc, rozeszli się w stronę swych osobnych karier, ich kolega, Georges Auric, zaczął tworzyć muzykę do filmów Cocteau. Albowiem Jean Cocteau wziął się na dobre za eksperymenty na łonie X Muzy. Rozpoczął je od polemiki z ruchem surrealistów – dwa lata po Psie andaluzyjskim Luisa Buñuela nakręcił Krew poety (1930), którego idee kontynuował w dwóch pozostałych częściach tzw. Trylogii orfickiej: Orfeuszu (1950) i Testamencie Orfeusza (1960), po drodze wypuszczając kilka innych kinowych klasyków.

Dbał o rolę kobiet w życiu artystycznym. Wspierał udział w Grupie Sześciu kompozytorki, Germaine Tailleferre. W 1930 roku stworzył dadaistyczny monodram La voix humaine, jeszcze po latach stanowiący popisową rolę dla takich aktorek, jak Simone Signoret czy Ingrid Bergman, będący inspiracją dla opery o tym samym tytule Francisa Poulenca. W 1940 roku napisał cieszącą się powodzeniem jednoaktówkę Le bel indifférent dla wspomnianej Édith Piaf, stojącej u progu wielkiej kariery. Serce ciągnęło go jednak od zawsze do mężczyzn: bardzo przeżył w 1923 roku przedwczesną śmierć swej miłości, dwudziestoletniego poety Raymonda Radigueta, w latach 30 pozostawał w związku, a nawet był managerem (!) panamskiego boksera Alfonso Browna, w 1944 gorliwie pomagał w wyjściu na wolność kontrowersyjnego pisarza Jeana Geneta. Miłością jego życia (z wzajemnością) oraz artystyczną inspiracją było bożyszcze ekranu, legendarny aktor Jean Marais – spędzili ze sobą 26 lat, od 1937 roku do śmierci starszego z dwóch Jeanów.

W 1999 roku wydawnictwo Taschen wypuściło na rynek piękny album z erotycznymi rysunkami Cocteau. Obok dość wulgarnych wyobrażeń męskiego ciała znajdziemy tam zmysłowe, delikatne portrety, powstałe przy użyciu tej samej, oszczędnej kreski, co malowidła w kaplicy Saint-Blaise-des-Simples. Gdyby ktoś miał ochotę wypić filiżankę kawy w towarzystwie takiej kreski, może udać się do warszawskiego Lukullusa na Chmielnej, gdzie eksponowane jest potężne drewniane panneau, rzekomo autorstwa przyjaciela Cocteau i wyraźnie jego stylem inspirowane. Na tle podobnej kompozycji siedzi sam JC w filmowym wystąpieniu z 1962 roku, odnoszącym się do przyszłości sztuki. Pod koniec wygłasza tam znamienne słowa: sztuka nie znosi kontroli, a niepoprawność (faute) jest tym, co wyróżnia ekspresję artysty.

Przełomowy, pełen niepoprawności film Krew poety można sobie obejrzeć TU, co sam uczyniłem wczoraj z wielkim sentymentem.

Fin! – jak pompatycznie stwierdza narrator w ostatniej scenie tej surrealistycznej fantazji. 🙂